Cư dân lo sợ, giới khoa học vào cuộc giải mã

Sóc “thây ma” với u nhọt đầy mủ ở nước Mỹ

Theo NDTV, các báo nước ngoài gần đây đồng loạt đưa tin về việc nhiều con sóc xám ở Mỹ (đặc biệt tại Maine) và một số vùng ở Canada xuất hiện chi chít các khối u chứa đầy mủ và những mảng lông bị rụng, khiến cư dân mạng gọi chúng là “sóc thây ma”. Hiện tượng này thực ra đã được ghi nhận từ giữa năm 2023 và bùng phát trở lại vào mùa hè năm nay. Theo các chuyên gia, những con sóc này nhiều khả năng mắc bệnh fibromatosis ở sóc, một bệnh da liễu do virus thuộc họ Leporipoxvirus gây ra. Virus khiến sóc mọc các khối u cóc trên da, đôi khi chảy dịch, nhìn rất đáng sợ.

Bệnh đậu sóc này lây lan chủ yếu qua vết cắn của côn trùng (như muỗi, bọ chét) hoặc qua tiếp xúc trực tiếp giữa sóc khỏe với dịch nhầy, nước bọt từ vết thương của sóc bệnh. Các khối u thường mọc quanh chỗ bị côn trùng đốt trên cơ thể sóc. May mắn là hầu hết trường hợp, những vết u sẽ tự thu nhỏ và biến mất sau vài tuần hoặc vài tháng, trừ phi chúng mọc quá lớn làm cản trở việc ăn uống hoặc hô hấp của con vật.

Giới chức Mỹ khuyến cáo người dân không nên tìm cách bắt hay chữa trị những con sóc bị bệnh này mà hãy để chúng tự phục hồi tự nhiên. Chuyên gia cũng trấn an rằng dù hình dạng những con “sóc thây ma” đáng sợ, chúng không gây nguy hiểm cho con người, thú nuôi hay các loài khác quanh nhà.

Hươu mọc u nhọt đen khắp cơ thể

Theo Economic Times, cùng thời điểm, người dân tại các bang từ New York, Pennsylvania đến Wisconsin (Mỹ) cũng lan truyền hình ảnh những con hươu “đột biến” với hàng loạt khối u sần sùi màu xám đen trên mặt, cổ và chân. Các nhà khoa học xác định đây là bệnh u nhú da ở hươu (deer cutaneous fibroma), thường gọi là “mụn cóc hươu” do một chủng virus papilloma gây ra. Virus này lây lan trong quần thể hươu trên khắp nước Mỹ, đặc biệt phát tán mạnh vào mùa hè năm nay.

Phương thức lây truyền chính là qua côn trùng hút máu (muỗi, ve, mòng) mang virus từ hươu bệnh sang hươu khỏe. Cơ quan chức năng cho biết các ca bệnh “mụn cóc hươu” thường gia tăng vào cuối hè và đầu thu, trùng với thời điểm côn trùng hoạt động mạnh trong thời tiết ấm áp.

Những khối u trên hươu có thể nhỏ như hạt đậu hoặc to bằng trái bóng, có màu đen, xám hoặc màu da và thường không có lông. Mặc dù trông đáng sợ nhưng đa phần trường hợp không gây tử vong bởi hệ miễn dịch của hươu có thể tự loại bỏ virus sau vài tháng, khiến các u nhú teo đi. Chỉ khi u quá lớn hoặc nhiễm trùng thứ cấp, chúng mới đe dọa sức khỏe con vật (ví dụ làm hươu mù hoặc khó ăn).

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh virus gây bệnh này không lây sang người hay vật nuôi khác vì tính đặc hiệu loài của nó. Tuy nhiên, hươu mang nhiều u có thể yếu đi và dễ trở thành mồi cho thú săn, hoặc chúng mang theo nhiều ve trên cơ thể có thể gián tiếp làm lây lan bệnh Lyme từ ve sang con người trong khu vực.

Đáng chú ý, giới khoa học đã biết đến “mụn cóc hươu” từ những năm 1950, nhưng những năm gần đây bệnh có vẻ bùng phát nhiều hơn. Nguyên nhân một phần đến từ biến đổi khí hậu, phần khác do mạng xã hội khiến nhiều ca bệnh được chú ý hơn.

Thỏ mọc “sừng” (u nhú) trên đầu

Trước “sóc thây ma” và hươu mọc u, vào đầu mùa hè 2025 tại Fort Collins (Colorado) người dân cũng phát hoảng khi thấy thỏ hoang mọc những vật thể dài như sừng đen tua tủa trên đầu và mặt. Hình ảnh lan truyền cho thấy các mẩu u cứng trông như những chiếc sừng nhỏ hoặc xúc tu mọc quanh mắt, miệng thỏ.

Theo các chuyên gia, đây là hậu quả của virus Shope papilloma (còn gọi là virus u nhú ở thỏ cottontail) gây nên các khối u sừng ở thỏ rừng. Loại virus ADN này lây lan chỉ giữa các cá thể thỏ với nhau, thường qua vết cắn của muỗi, ve hoặc côn trùng hút máu khác. Nhiều trường hợp được ghi nhận ở thỏ đuôi bông (cottontail) hoang dã vùng Trung Tây nước Mỹ, thỉnh thoảng cũng bùng phát ở thỏ nuôi nhà.

Theo Discover Magazine, những u nhú do virus Shope thường lành tính (dù đôi khi có thể chuyển dạng ác tính) và mọc quanh đầu, cổ, miệng thỏ, khiến con vật trông như có sừng. Thực tế, các nhà khoa học cho rằng truyền thuyết “thỏ có sừng” (jackalope) bắt nguồn từ chính những con thỏ bị virus này làm mọc u sừng trên đầu. Đa số thỏ hoang vẫn sống khỏe nếu u chưa cản trở việc ăn uống, tuy nhiên nếu u che miệng hoặc mắt thì chúng có thể chết vì đói hoặc dễ bị săn bắt.

Cơ quan động vật hoang dã Colorado khuyến cáo người dân giữ khoảng cách, không chạm vào những con thỏ bị u sừng này, do hiện không có cách chữa và cũng để tránh gây căng thẳng cho con vật mặc dù bản thân chúng không gây hại cho con người hay vật nuôi.

Nguyên nhân và mối lo biến đổi khí hậu

Cư dân hoang mang và lo ngại, buộc các nhà khoa học phải vào cuộc điều tra nguyên nhân và sự liên quan đến những biến đổi môi trường bất thường. Cả ba hiện tượng trên đều xuất phát từ các loại virus đặc hiệu trên động vật hoang dã, gây ra những khối u nhú trên da. Chuyên gia nhận định đây không phải virus mới, mà những căn bệnh này vốn đã tồn tại từ lâu trong tự nhiên. Tuy nhiên, biến đổi khí hậu đang góp phần làm chúng xuất hiện dày đặc hơn và ở những nơi trước đây hiếm gặp. Nhiệt độ ấm lên mở rộng mùa hoạt động và địa bàn sinh sản của muỗi, ve và nhiều loài côn trùng vốn là tác nhân chính truyền những virus này trong tự nhiên.

Bác sĩ Omer Awan (ĐH Maryland) cho biết sự thay đổi nhiệt độ đang khiến nhiều bệnh vốn không có ở một số khu vực nay trở thành đặc hữu tại đó. Thực tế, các ổ dịch u nhú ở sóc, hươu, thỏ thường bùng phát vào mùa nóng ẩm khi côn trùng phát triển mạnh, và có xu hướng lan rộng hơn trong bối cảnh khí hậu ấm lên. Ngoài ra, việc con người cho động vật hoang dã ăn (ví dụ đặt máng ăn cho chim gần nhà) cũng có thể vô tình tạo điểm tụ tập, làm virus lây lan giữa các cá thể nhanh hơn.

Nguy cơ lây sang người?

Điều may mắn là theo các chuyên gia, những virus gây u nhú ở sóc, hươu, thỏ nói trên hoàn toàn không lây sang người hoặc các loài động vật khác ngoài vật chủ tự nhiên của chúng. Nói cách khác, bệnh “mụn cóc” ở hươu hay “u sừng” ở thỏ không phải bệnh truyền zoonotic. Các nhà chức trách khẳng định người dân không cần lo sẽ bị nhiễm những mầm bệnh này, tuy rằng cảnh tượng động vật mắc bệnh có thể khiến chúng ta đau lòng.

Dù vậy, việc động vật hoang dã mang nhiều u nhú cũng gián tiếp nhắc nhở con người cẩn trọng: ví dụ hươu nhiễm virus có thể mang theo nhiều ve chứa mầm bệnh khác (như vi khuẩn gây Lyme) vào khu dân cư. Do đó, mọi người vẫn nên hạn chế tiếp xúc gần, không chạm vào các con vật nhiễm bệnh. Cách tốt nhất là thông báo cho cơ quan bảo vệ động vật hoang dã địa phương và để tự nhiên xử lý hầu hết các trường hợp “sóc thây ma”, “hươu mụn cóc” hay “thỏ sừng” đều sẽ tự khỏi sau một thời gian.