Thảo luận về dự án luật Dân số chiều 10.11 tại kỳ họp 10 Quốc hội khoá XV, nhiều đại biểu Quốc hội dành sự quan tâm về việc mức sinh của Việt Nam đang dưới mức sinh thay thế, cần có giải pháp để cải thiện vấn đề này.
Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân (đoàn TP.HCM)
Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân (đoàn TP.HCM) cho hay, mức sinh của Việt Nam đã giảm dưới mức sinh thay thế từ năm 2022. Dự báo đến năm 2050, mức sinh giảm xuống 1,63 và năm 2100 còn 1,38.
Cùng với mức sinh giảm, già hóa dân số sẽ là thách thức lớn với Việt Nam giai đoạn 2026 – 2045 và trong thế kỷ 21. “Nguy cơ lao động giảm sau năm 2035 sẽ xảy ra do mức sinh dưới mức thay thế”, ông Nhân nhận định.
Vị đại biểu đánh giá, trong 10 năm tới, Việt Nam vẫn duy trì được 2 động lực tăng trưởng là năng suất lao động và số lượng lao động tăng. Song, từ 2035, như đã đề cập, đất nước chỉ còn động lực tăng năng suất lao động. Tình trạng lao động giảm có thể còn gây ra thiếu lao động, cản trở phát triển kinh tế trong những năm tiếp theo.
Trở lại dự thảo luật, ông Nhân cho rằng, các giải pháp đưa ra là chưa đủ để đảm bảo duy trì vững chắc mức sinh thay thế ở Việt Nam, nguy cơ mức sinh tiếp tục giảm.
Ông Nhân dẫn báo cáo đánh giá tác động chính sách của dự thảo, đề xuất các giải pháp để duy trì mức sinh thay thế, gồm: phụ nữ được nghỉ thai sản thêm 1 tháng và nhận được 6,2 triệu đồng; bố nghỉ thêm 5 ngày, nhận 695.000 đồng; người sinh con thứ hai trước 35 tuổi được thưởng 2 triệu đồng; nơi mức sinh thấp được hỗ trợ 2 triệu; phụ nữ dân tộc thiểu số sinh con được hỗ trợ 2 triệu đồng.
Tổng cộng một phụ nữ sinh con có thể được hỗ trợ tối đa khoảng 13 triệu đồng/lần.
Trong khi đó, ông Nhân tính toán, mức lương tối thiểu vùng bình quân cả nước hiện nay khoảng hơn 4 triệu đồng, “chỉ đủ duy trì cuộc sống của một người lao động”. Và để nuôi một người con từ lúc sinh ra đến khi trưởng thành 18 tuổi, mỗi tháng cần ít nhất bằng tiền lương tối thiểu vùng, tức là khoảng 900 triệu đồng. Như vậy, mức hỗ trợ tối đa cho phụ nữ sinh con chỉ bằng 1 – 1,5% chi phí nuôi một trẻ.
Lương 1 người đi làm phải đủ nuôi 1 đứa trẻ
Từ thực tiễn đã nêu, ông Nhân cho rằng, cần nhấn mạnh quan điểm về công tác dân số là tất cả vì hạnh phúc nhân dân, vì sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước, vì dân tộc trường tồn, “không đánh đổi tăng trưởng kinh tế cao với làm giảm mức sinh”.
Nhà nước phải công bố mức lương của 1 người đi làm phải nuôi được 1 người con; 2 người đi làm phải nuôi được 2 con. “Đây cần được coi là quy định bắt buộc mà các chủ doanh nghiệp phải đảm bảo cho người lao động”, ông Nhân đề xuất và cho rằng lộ trình thực hiện có thể cần từ 5 – 10 năm.
Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan giải trình cuối phiên thảo luận
Giải trình sau đó, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, một trong những thay đổi căn bản khi xây dựng dự thảo luật là chuyển từ dân số và chính sách kế hoạch hóa gia đình sang dân số và phát triển.
Theo bộ trưởng, để đầu tư cho chính sách dân số, giải quyết già hóa dân số và nâng cao tỷ lệ mức sinh thay thế, cần nguồn lực rất lớn.
Ví dụ như Nhật Bản, Hàn Quốc, các quốc gia này đã chi các gói kinh tế với số tiền khổng lồ để giải quyết bài toán già hóa dân số và tăng tỷ lệ sinh. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đặt ra, đến nay vẫn là một bài toán vô cùng thách thức.
“Cho nên, vấn đề này chúng ta phải nỗ lực, cố gắng và phải có nhiều giải pháp đồng bộ”, Bộ trưởng nhấn mạnh.