Hội KTS Thành phố Hồ Chí Minh (TP. HCM) được thành lập vào ngày 28/11/1981. Trong giai đoạn 1975 – 1981, TP. HCM còn rất nhiều vấn đề phải lo toan nên sự phát triển về xây dựng nói chung và kiến trúc nói riêng gần như chưa khởi động. Các KTS chủ yếu hoạt động theo Hội Trí thức yêu nước – Hội do Thành phố thành lập, nhằm tập hợp, tạo điều kiện cho các trí thức ở TP Sài Gòn trước năm 1975 hoạt động theo từng lĩnh vực khác nhau.
Sau khi được thành lập theo quyết định của UBND TP, Đại hội Hội KTS khóa I được tổ chức với số hội viên sáng lập ban đầu là 160 hội viên. Đại hội vinh dự được Bí thư Thành ủy TP. HCM – đồng chí Võ Văn Kiệt tham dự và đồng ý tham gia kết nạp vào Hội KTS Thành phố với tư cách là hội viên danh dự. Với sự quan tâm và những chủ trương sâu sát của lãnh đạo TP trong lĩnh vực kiến trúc và quy hoạch, toàn thể hội viên sáng lập Hội KTS TP. HCM cũng như thành viên Ban chấp hành Hội khóa I đều ý thức rằng: Việc phát triển quy hoạch và kiến trúc TP. HCM tiên tiến, hiện đại, phù hợp với sự phát triển kinh tế xã hội của Thành phố, về chuyên môn trách nhiệm thuộc về Hội KTS TP. HCM cũng như các KTS hoạt động trong lĩnh vực: quy hoạch, tư vấn thiết kế kiến trúc, quản lý nhà nước, đào tạo, …
Để hoạt động của hội luôn đồng hành với quá trình xây dựng và phát triển của TP, Hội KTS luôn quan tâm tới công tác hành nghề của các KTS, quan tâm tới các đồ án, các tác phẩm kiến trúc, … với phương châm: Sự thành công của Hội KTS Thành phố trong hoạt động một nhiệm kỳ chính là sự thành công của các KTS hành nghề đã tạo được những tác phẩm kiến trúc đẹp – Vì vậy, ngoài những công trình có quy mô lớn phải thi tuyển kiến trúc hay tuyển chọn thì Hội KTS cũng tham gia để lựa chọn phương án tốt nhất. Hội cũng ý thức về số lượng nhà ở riêng lẻ chiếm một khối lượng rất lớn trong không gian đô thị Thành phố, những công trình kiến trúc này cũng cần được quan tâm, chăm chút của các KTS. Để khuyến khích cho việc hành nghề, sáng tác của các KTS, Hội đã được Thành phố cho phép tổ chức Giải thưởng Kiến trúc TP. HCM hai năm một lần nhằm mục đích khen thưởng, công nhận tài năng, khuyến khích sự cống hiến của các KTS.
Với mong muốn diện mạo Thành phố mỗi ngày được đẹp hơn, tiên tiến hơn, hiện đại hơn, Thành phố cũng giao cho Hội làm công tác phản biện về quy hoạch, về không gian đô thị, về chỉnh trang đô thị, về thiết kế đô thị cũng như các công trình trọng điểm của Thành phố, các sự kiện lễ hội có liên quan đến thẩm mỹ trong không gian đô thị như đường đèn nghệ thuật, đường hoa … Nhiều hội viên của Hội đã tham gia thi sáng tác và cống hiến những tác phẩm chất lượng. Mặt khác, Hội KTS TP. HCM đã cử các thành viên tham gia các hội đồng nghệ thuật, hội đồng thẩm định về các công trình di sản của Thành phố, …
Với gần 50 năm đồng hành với sự phát triển kinh tế xã hội của Thành phố, Hội KTS TP. HCM đã cùng với nhiều cơ quan chuyên môn, các KTS về quy hoạch, về tư vấn thiết kế công trình và các chuyên gia ở nhiều lĩnh vực khác nhau, cũng như cơ quan quản lý về quy hoạch – kiến trúc và cơ quan quản lý về xây dựng đã tạo nên một diện mạo không gian đô thị và kiến trúc Thành phố hài hòa, hiện đại và bản sắc như ngày hôm nay.
Với diện mạo không gian đô thị và kiến trúc Thành phố hôm nay, Hội KTS TP. HCM cũng như toàn thể hội viên đều luôn ý thức phải tiếp tục sáng tạo hơn nữa, đổi mới hơn nữa, phát huy hơn nữa để Thành phố ngày càng có nhiều không gian đô thị đẹp, tiên tiến, hiện đại,… phù hợp với cuộc sống của người dân Thành phố. Mặt khác, Thành phố cũng còn nhiều không gian phát triển chưa đồng bộ, chưa được chỉnh trang, cũng như quy hoạch và thiết kế còn nhiều bất cập,… mà Hội KTS Thành phố cần phải tham gia tìm giải pháp để tham mưu, tư vấn cho Thành phố khắc phục cho tốt hơn.
Những công trình tiêu biểu Kiến trúc thành phố Hồ Chí Minh
Khu tưởng niệm các vua Hùng
- Tác giả: KTS Nguyễn Trường Lưu.
- Địa điểm xây dựng: Quận 9, TP. HCM và huyện Thuận An, tỉnh Bình Dương.
- Năm xây dựng: Năm 2001.
- Năm hoàn thành: Năm 2009.
- Giải thưởng Nhà nước 2011.
- Giải Đặc biệt Giải thưởng Văn học Nghệ thuật TP HCM 5 năm lần thứ Nhất.
- Giải Nhì Giải thưởng Kiến trúc Quốc Gia 2010.
Khu tưởng niệm được xây dựng tại TP. HCM để thể hiện lòng tôn kính đối với Vua Hùng, vị Quốc tổ của dân tộc Việt Nam được cả nước tôn thờ. Đền thờ thể hiện tính đặc trưng của con người TP. HCM hiện đại thế kỷ 21.
Nhà Thiếu nhi Thành phố Hồ Chí Minh
- Tác giả: KTS Nguyễn Trường Lưu.
- Địa điểm xây dựng: Quận 3, TP. HCM.
- Năm xây dựng: Năm 2014.
- Năm hoàn thành: Năm 2016.
- Giải thưởng: Giải Văn học Nghệ thuật 2017; Giải Vàng Kiến trúc Xanh 2018, Giải Bạc Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia 2018.
Ý tưởng thiết kế được lấy từ hình tượng một hạt mầm, một tổ chim và cánh diều mơ ước của các em thiếu nhi. Công trình được thiết kế hòa quyện với hệ thống cây xanh, hình thức kiến trúc nhẹ nhàng, mềm mại, gần gũi, sinh động. Với giải pháp thông gió tự nhiên, tạo sự thoáng mát cho người sử dụng, không gian của từng lớp học trên các tầng cao được hòa vào mảng xanh của tán cây xanh tạo cảm giác tự nhiên, mát mẻ, thơ mộng, kết hợp hệ thống lam nhôm bao bọc toàn bộ mặt ngoài công trình giúp chống được bức xạ mặt trời chiếu trực tiếp vào các lớp học đối nhằm hạn chế cái nóng khắc nghiệt của khí hậu nhiệt đới.
Đền tưởng niệm Bến Dược – Củ Chi
- Tác giả: KTS Khương Văn Mười.
- Địa điểm: Ấp Phú Hiệp, xã Phú Mỹ Hưng, huyện Củ Chi, TP. HCM.
- Giải thưởng: Giải Văn học Nghệ thuật TP HCM 1995 – 1996.
Công trình Đền được hoàn thành xây dựng vào năm 1995, nhằm thể hiện truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc, nơi ghi nhận các liệt sỹ trên mọi miền tổ quốc đã hy sinh tại huyện Củ Chi.
Có tất cả 44.752 tên anh hùng liệt sỹ được tạc tại gian chính điện. Trong đó:
- 43777 liệt sỹ;
- 11 lãnh đạo;
- 42 anh hùng lực lượng vũ trang;
- 975 bà mẹ Việt Nam anh hùng;
- Và những chiến sỹ chưa tìm được tên
Nhà Văn hóa Sinh viên thành phố Hồ Chí Minh
- Tác giả: Nguyễn Trung Kiên (GK Archi).
- Địa điểm: TP Thủ Đức, Việt Nam.
- Loại công trình: Công trình Văn hóa, Văn phòng, Thương mại.
- Chủ đầu tư: Thành đoàn TP. HCM
- Tổng diện tích: 3.5 ha.
- Năm hoàn thành: 2020.
- Giải thưởng:
- Cuộc thi thiết kế Nhà Văn hóa Sinh viên TP. HCM năm 2012 – Giải Nhất – Thành đoàn TP. HCM
- World Architecture Awards – Giải thưởng kiến trúc Thế giới – WA Awards 2020
- Giải thưởng Kiến trúc TP. HCM năm 2021 – Giải Bạc
- Architecture Masterprize 2021 – Giải Danh dự, hạng mục Thiết kế công trình văn hóa
Tòa nhà gây ấn tượng ngay từ bên ngoài với thiết kế hình lục giác cùng hệ thống gần 3.000 thanh lam bê tông nhẹ màu trắng bao quanh, nhờ thế được các bạn sinh viên yêu mến gọi là “Nhà Trắng của sinh viên”. Những thanh lam vừa là chi tiết tạo hình khối liên tục cho công trình, vừa là hệ thống chắn nắng, cách nhiệt hiệu quả cho các không gian chức năng bên trong. Những thanh lam uốn lượn trên mặt tiền giúp công trình trở nên mềm mại.
Công trình bao gồm nhiều không gian chức năng phục vụ các hoạt động văn hóa của sinh viên với rạp chiếu phim, khán phòng 900 chỗ, phòng hội thảo lớn, câu lạc bộ sinh hoạt, câu lạc bộ tư vấn, thư viện, khu vực truyền thống, khu vực sinh hoạt lớn, không gian phục vụ thể thao, giải trí. Ngoài ra còn có các không gian đa năng khác, đáp ứng hoạt động đa dạng, phong phú của sinh viên.
Công trình đã góp phần tạo ra sự nhận biết rõ ràng hơn vị trí trung tâm trong khuôn viên Đại học Quốc gia TP. HCM, đặc biệt đã gây được ấn tượng với hình thức kiến trúc sinh thái thân thiện, cùng hệ thống thông gió tự nhiên xuyên suốt công trình.
Trường THCS Nguyễn Văn Tố
- Tác giả: Đồng Viết Thái.
- Địa điểm xây dựng: 332-334 Tô Hiến Thành, Phường 14, Quận 10, TP. HCM.
- Năm khởi công xây dựng: 2015.
- Năm hoàn thành xây dựng: 2017.
- Diện tích khu đất: 10.000 m2
- Tổng diện tích tích sàn xây dựng: 3.997.64 m2
- Các giải thưởng:
- Giải Nhất cuộc Thi tuyển Phương án Thiết kế Kiến trúc của Dự án THCS Nguyễn Văn Tố, phường 14, quận 10 năm 2013
- Giải Bạc Giải thưởng Kiến trúc TP. HCM.
- Giải Đồng Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia.
Trường THCS Nguyễn Văn Tố được xây dựng ở TP. HCM, một trong những trung tâm giáo dục của Việt Nam. Mục tiêu thiết kế công trình này là tạo nên một không gian thoải mái và tương tác nơi mỗi học sinh cảm thấy dễ dàng thích ứng với phương pháp giáo dục của trường:
- Sân chơi trung tâm dành cho các hoạt động ngoài trời. Những mảng xanh được tổ chức hợp lý để tạo không gian vườn thư giãn.
- Lớp học được bố trí theo hướng Bắc – Nam để tránh nhiệt và chói mắt.
- Sử dụng ngôn ngữ kiến trúc truyền thống Việt Nam cùng kết cấu hiện đại.
Tòa nhà văn phòng Opera View
- Tác giả: KTS Trần Khánh Trung và Cộng sự.
- Địa điểm: 161 Đồng Khởi, Quận 1, TP HCM.
- Hoàn thành: 2006.
- Quy mô: 01 hầm, 9 tầng,
- Diện tích: 5.626m2
- Giải thưởng: Giải Ba – Giải thưởng Kiến trúc Quốc gia 2006.
Tòa nhà văn phòng Opera View tọa lạc tại vị trí trung tâm, đối diện Nhà hát TP HCM nơi chung quanh đều là những công trình đã được xây dựng vài trăm năm đến vài chục năm trước. Giải pháp kiến trúc của công trình đã được cân nhắc hài hòa với không gian xung quanh:
- Mặt bằng công trình đặt lùi lại 5m phía góc đường Lê Lợi và Đồng Khởi để góp thêm không gian cho quảng trường phía trước Nhà hát Thành phố.
- Hình thức kiến trúc hài hòa với các công trình lân cận kết hợp thêm điểm nhấn mạnh ở góc đường bằng mái vòm kính.
- Chi tiết kiến trúc mặt đứng đồng điệu với công trình hiện hữu sát cạnh, tạo thành mặt phố đồng nhất suốt đoạn đường Lê Lợi, từ đường Đồng Khởi đến phố đi bộ Nguyễn Huệ.
Toà nhà báo sài gòn giải phóng
- Tác giả: KTS Trần Song Sơn
- Địa điểm: 432 – 438 Nguyễn Thị Minh Khai, Quận 3, TP.HCM
- Hoàn thành: 2017
- Quy mô: 02 hầm, 20 tầng
- Diện tích: 21.700m2
- Giải thường: Giải Nhì Cuộc thi Thiết kế kiến trúc công trình
- Giải Đồng – Giải thưởng Kiến trúc TP.HCM 2017
Công trình khai thác cảnh quan xung quanh trong một cuộc “đối thoại” thú vị với đường phố nội đô: Hình ảnh đặc trưng của cây dầu cao vút ở các tuyến đường nội đô Sài Gòn và không gian thư giãn của khối văn phòng được hình thành với sự liên hệ hợp lý. Tầm nhìn của các không gian thư giãn từ ngọn cây dầu trở xuống – Tán cây xanh luôn là điểm nhìn thư giãn, tạo được cuộc đối thoại vô hình cho người sử dụng với cảnh quan.
KTS Nguyễn Trường Lưu
Chủ tịch Hội KTS TP. HCM
(Bài đăng trên Tạp chí Kiến trúc số 04-2025)