KTS Emmanuel Cerise: ‘Nên xanh hóa và hạn chế phương tiện khu vực Hồ Gươm’

KTS Emmanuel Cerise, Trưởng đại diện Vùng Région Ile-de-France tại Hà Nội, Giám đốc Cơ quan hỗ trợ Hợp tác quốc tế Vùng Paris tại Việt Nam (PRX – Vietnam), từng tham gia nhiều dự án quy hoạch, chỉnh trang đô thị tại Hà Nội. Ông đã trao đổi với VnExpress về việc TP Hà Nội nghiên cứu mở rộng không gian công cộng khu vực Hồ Gươm.

– Qua nghiên cứu và từ những tư liệu đang có, ông thấy 100 năm qua khu vực Hồ Gươm đã thay đổi thế nào?

– Tôi có một số bức ảnh, bản đồ và tài liệu thời xưa của Hà Nội, trước cả khi người Pháp đến Việt Nam. Hồ Gươm trong những tài liệu đó còn rất sơ khai và giữ được nét tự nhiên. Quanh hồ có một số ngôi chùa, không có các con đường để người dân đi lại, ngắm cảnh. Người Pháp đã thiết kế lại không gian quanh Hồ Gươm để nó trở thành không gian xanh rộng lớn giữa Thủ đô.

100 năm là khoảng thời gian rất dài, có rất nhiều thay đổi gắn với sự điều hành của các nhà cầm quyền. Điều tốt đẹp là Hồ Gươm vẫn chứa đựng rất nhiều dấu tích lịch sử, văn hóa và truyền thống gắn với thành phố từ thời kỳ phong kiến, đến Pháp thuộc và cho tận ngày nay.

– Từng tham gia nhiều dự án quy hoạch chỉnh trang đô thị ở Hà Nội, quan điểm của ông thế nào khi thành phố đang nghiên cứu mở rộng không gian công cộng Hồ Gươm?

– Đây là chủ trương đúng vì phía đông tập trung nhiều trụ sở công của thành phố, các khu đất này vẫn thuộc quản lý của Nhà nước nên việc giải phóng mặt bằng, mở rộng sẽ thuận lợi hơn so với khu nhà ở của người dân. Hồ Gươm hiện hữu đã có sẵn không gian rất đẹp. Khi mở rộng một mặt sẽ giúp người dân Hà Nội được tận hưởng không gian thiên nhiên rộng rãi hơn với nhiều tiện ích tuyệt vời hơn, mặt khác sẽ làm cho cảnh quan, kiến trúc thành phố trở nên đồng bộ.

Câu hỏi đặt ra là phần nào của không gian này cần bảo tồn và phần nào cần phá bỏ. Theo tôi, Hà Nội cần tìm cách bảo tồn những tòa nhà chứa đựng giá trị xưa cũ, nhưng vẫn có cách để mở rộng không gian công cộng.

Ví dụ, TP Hà Nội nên tận dụng đường Đinh Tiên Hoàng để mở rộng các không gian công cộng. Đường này rộng với nhiều làn xe, nhưng với vị trí trung tâm không nên cho quá nhiều xe cộ lưu thông. Khi giới hạn phương tiện cá nhân ở đây sẽ có thêm không gian xanh, công viên, nơi đi bộ cho người dân. Tất nhiên điều này chỉ khả thi khi thành phố giới hạn được phương tiện cá nhân vào các tuyến đường nội đô. Các đô thị trên thế giới đều làm vậy để bảo tồn khu vực trung tâm và tạo thêm không gian cho người đi bộ.

Vấn đề không phải chúng ta tạo được bao nhiêu diện tích không gian công cộng mà là cách cải tạo và tái sử dụng diện tích hiện có thế nào để hiệu quả nhất.

– Dưới góc nhìn của kiến trúc sư, ông đánh giá kiến trúc tòa nhà “Hàm cá mập” thế nào trong mối tương quan với tổng thể khu vực Hồ Gươm?

– Tòa nhà “Hàm cá mập” tôi biết nhiều người thích, nhưng cũng nhiều người ghét. Dù thích hay không, nó đã trở thành điểm nhất định phải đến với du khách khi tham quan Hà Nội, trở thành công trình mỗi khi ai đó nhắc đến Hà Nội.

Tôi giữ một bức ảnh cũ chụp tòa nhà khi nó vừa hoàn thành, trông rất khác so với bây giờ. Khi đó nó mang dáng dấp của thiết kế cấp tiến với ban công rộng, giật cấp và mở rộng xuống các tầng bên dưới. Nó tạo nên sự tương phản rõ rệt với các kiến trúc hiện hữu quanh Hồ Gươm thời điểm đó.

Là kiến trúc sư, tôi đánh giá thiết kế của tòa nhà rất nổi bật, hiện đại và thú vị. Nhưng tôi không thích việc người ta sử dụng và trang trí lại tòa nhà phục vụ mục đích thương mại. Có rất nhiều biển quảng cáo màu sắc bố trí lộn xộn khiến tòa nhà mất đi sự sáng tạo trong thiết kế ban đầu.

Tôi thực sự mong muốn giữ gìn lại tòa nhà và bảo tồn, đưa nó về tình trạng ban đầu. UBND TP Hà Nội nên đánh giá một cách khách quan giá trị của tòa nhà, cần sự giải trình đầy đủ, khoa học và dựa trên các cơ sở thực tiễn để đi đến việc giữ hay phá bỏ.

– Ngoài tòa nhà “Hàm cá mập”, theo ông có những công trình nào ở quanh Hồ Gươm cần chỉnh trang cải tạo?

– Tòa nhà tôi thấy có thể tính đến việc cải tạo để mở rộng không gian Hồ Gươm là trụ sở Tổng công ty Điện lực Hà Nội. Khu vực này nên được nghiên cứu kỹ để thay đổi công năng sử dụng, có thể không phải giải phóng mặt bằng toàn bộ trụ sở, nhưng tính đến biến thành không gian công cộng. Tôi không ủng hộ việc phá bỏ hoàn toàn để xây dựng tất cả mới vì làm như thế dần dần diện mạo Thủ đô sẽ thay đổi và mất đi các giá trị xưa cũ.

Ví dụ công trình khách sạn 4 mùa (Four Season hotel) đang hoàn thiện ở phố Lê Thái Tổ. Họ phá hủy một tòa nhà cũ để xây dựng khách sạn, trong khi có thể giữ nguyên trạng tòa nhà bên ngoài, nhưng cải tạo bên trong thành khách sạn cao cấp với tiêu chuẩn hiện đại. Với cách này, ta có thể tận dụng không gian phía trước như lối vào, sảnh lễ tân của khách sạn để giữ lại vẻ xưa cũ của Hà Nội xưa.

Tôi biết rất nhiều thành phố lớn ở châu Á đã giữ các tòa nhà cũ và cải tạo phía trong trở thành không gian hiện đại, sang trọng, biến nó thành điểm đến hấp dẫn với khách du lịch. Cách này ta giữ được các công trình cũ mang tính biểu tượng và vẫn gia tăng lợi ích kinh tế của nó. Bangkok, Đài Loan, Hong Kong đã làm cách này, tôi nghĩ Hà Nội hoàn toàn có thể tham khảo, thậm chí làm tốt hơn vì các công trình cổ ở Hà Nội đẹp hơn và giá trị hơn rất nhiều.

– Hồ Gươm là khu vực lõi của quận Hoàn Kiếm, trung tâm của Thủ đô. Một mét vuông đất ở nơi này có thể lên cả tỷ đồng, việc chỉnh trang, cải tạo sẽ có thể tạo ra xung đột lợi ích giữa các bên. Theo ông, nên giải quyết việc này thế nào?

– Đúng là Hồ Gươm sở hữu những khu đất đắt đỏ nhất Việt Nam, thậm chí có thể nói là trên thế giới. Tuy nhiên, với không gian quanh hồ tôi nghĩ điều quan trọng nhất là đưa những khu đất đó về đặt dưới sự quản lý của nhà nước, ở đây là TP Hà Nội hoặc quận Hoàn Kiếm. Không nên để những khu đất này cho nhà đầu tư tư nhân vì điều họ muốn là lợi nhuận và đôi khi việc này không đồng nghĩa với mục tiêu mở rộng không gian xanh, không gian công cộng mà thành phố hướng tới.

Nếu giao cho chính quyền, các khu đất ven hồ sẽ mang đến nhiều lợi ích cho người dân và xã hội hơn, thay vì chỉ tập trung ở một số nhà đầu tư tư nhân. Việc này cũng tránh được nguy hiểm khi nhà đầu tư tư nhân có thể xây công trình làm thay đổi diện mạo, tính thống nhất của kiến trúc, cảnh quan trong khu vực.

– Hà Nội có thể tham khảo kinh nghiệm của thành phố nào ở Pháp, hoặc trên thế giới trong việc vừa bảo tồn được khu vực Hồ Gươm, vừa đáp ứng với nhu cầu của cuộc sống hiện đại?

– Tại Pháp, các quy định về bảo tồn không gian công cộng rất chặt chẽ. Chúng tôi cố gắng làm mọi cách để bảo tồn các công trình cổ, hoặc cải tạo theo cách tốt nhất để tránh hư hại mà vẫn giữ được dáng vẻ, thiết kế nguyên bản. Chính quyền các thành phố lớn ở Pháp luôn cố gắng làm cho không gian công cộng xanh hơn, an toàn hơn và thuận tiện hơn cho người đi bộ.

Ở các thành phố châu Âu, trái tim thường là tòa nhà lớn, cổ kính hoặc quảng trường. Nhưng Hà Nội lại là hồ lớn, đây là điều hết sức đặc biệt. Vì vậy, tôi không cho rằng có quá nhiều kinh nghiệm để Hà Nội học tập Paris hay các thành phố khác. Nhưng có một điều tôi nghĩ Hà Nội nên học theo là cách họ đưa cây vào nhiều hơn và đảm bảo làm sao diện tích cây xanh cân đối với dân số và diện tích nhà cửa. Xanh hóa khu vực Hồ Gươm đồng nghĩa với thu hẹp diện tích đi lại của phương tiện cá nhân, mở rộng không gian cho xe đạp và người đi bộ.

Hạn chế phương tiện cá nhân là cách giúp không gian công cộng bớt ồn ào, khói bụi. Thành phố Hà Nội đang đi đúng hướng với bước đầu hạn chế xe cộ ở một số tuyến phố trung tâm.

Sơn Hà – Võ Hải