Lần đầu tiên, Việt Nam có Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia

Quy mô ban đầu 500 tỉ đồng

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 264/2025 quy định về Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia và quỹ đầu tư mạo hiểm của địa phương. Quỹ hoạt động theo quy định của luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Vốn điều lệ tối thiểu của Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia là 500 tỉ đồng, được cấp từ ngân sách nhà nước ngay khi thành lập. Quy mô vốn điều lệ dự kiến đạt tối thiểu 2.000 tỉ đồng trong 5 năm đầu, bao gồm cả phần vốn huy động từ tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước. Đối với quỹ địa phương, vốn điều lệ được cấp một lần từ ngân sách đầu tư phát triển của địa phương, do UBND cấp tỉnh quyết định tỷ lệ, kết hợp huy động thêm vốn từ khu vực tư nhân.

Như vậy, dòng vốn tư nhân và quốc tế tham gia vốn điều lệ của Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia trong 5 năm tới sẽ tối thiểu là 1.500 tỉ đồng. Bà Nguyễn Nhã Quyên, Giám đốc vận hành Quỹ khởi nghiệp doanh nghiệp khoa học và công nghệ VN (Startup Vietnam Foundation – SVF), đánh giá: Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia ngay trong giai đoạn này là cực kỳ cần thiết. Bởi qua đó, sẽ giúp rút ngắn khoảng cách đổi mới sáng tạo của doanh nghiệp Việt trong bối cảnh chúng ta cần có sự tăng tốc đổi mới sáng tạo trong kỷ nguyên mới.

Bà Nguyễn Nhã Quyên phân tích: “Hiện VN còn thiếu các nguồn vốn lớn, dài hạn để thúc đẩy hệ sinh thái khởi nghiệp. Thế nên, một quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia sẽ lấp đầy khoảng trống này, không chỉ giúp doanh nghiệp tại các khu vực năng động phát triển mà còn kích thích tài năng vùng sâu vùng xa được tiếp cận nguồn lực một cách công bằng. Qua đó, tạo cú hích cho đầu tư tư nhân với nhà nước đóng vai trò hạt nhân, dẫn dắt. Việc dùng ngân sách tạo vốn mồi là tạo sự yên tâm cho nhà đầu tư tư nhân cùng tham gia các dự án mạo hiểm, công nghệ cao và đồng bộ hóa với chuẩn quốc tế”.

Đồng quan điểm, GS Augustine Hà Tôn Vinh, chuyên gia tài chính, chỉ ra đây là lần đầu tiên VN có nghị định quy định cụ thể về quỹ đầu tư mạo hiểm liên quan đến doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo. Trước đây, chúng ta từng có Nghị định 38 quy định về đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo nhưng hoàn toàn chưa đề cập quy định về một quỹ đầu tư mạo hiểm.

“Nghị định 264 ra đời giúp tháo gỡ những rào cản pháp lý liên quan đến đầu tư mạo hiểm. Lâu nay, cũng có nhiều nhà đầu tư muốn bỏ vốn đầu tư mạo hiểm vào VN, nhưng không có quy định rõ ràng cho hoạt động đầu tư mạo hiểm. Trong thực tế, quỹ đầu tư mạo hiểm nên hoạt động như một công ty TNHH, đầu tư trực tiếp hoặc gián tiếp, không cần nhà nước tham gia. Song, do đây là chính sách mới mẻ tại VN, về ý nghĩa, nguồn vốn ban đầu từ ngân sách nhà nước có thể coi như vốn mồi, để nhà đầu tư tư nhân yên tâm tham gia. Nguồn vốn mồi này có thể giúp kích hoạt và thu hút, thậm chí dẫn dắt các dòng đầu tư khác vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo trong tương lai”, GS Vinh nói.

Thiết kế như bộ phận trung tâm của chuỗi giá trị

Để Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia hoạt động hiệu quả, GS Hà Tôn Vinh lưu ý: Phải có người có kinh nghiệm, có chứng chỉ quản lý quỹ tham gia ngay từ đầu. Bởi đã gọi là mạo hiểm thì xác suất rủi ro cũng sẽ rất cao, có thể mất nếu không có kinh nghiệm điều hành. Thế nên, vấn đề quan trọng đầu tiên là phải tìm được người giỏi, có kinh nghiệm, hiểu rõ thị trường để quản lý điều hành quỹ này. Thứ hai, phải có chương trình, dự án khả thi để quỹ đầu tư vào. Quan trọng là có dự án, quỹ tham gia vào giúp đưa ra sản phẩm hoàn chỉnh. Lưu ý là tính khả thi và hiệu quả của dự án phải được đi cùng nhau. Câu hỏi đặt ra cho dự án muốn nhận vốn đầu tư từ Quỹ đầu tư mạo hiểm là làm được nhưng phải có hiệu quả. Muốn vậy, phải có sự nghiên cứu, tìm hiểu, khuyến khích đầu tư một cách “có nghề”. Thứ ba, cần có chính sách hỗ trợ các quỹ bằng thuế, bằng các quy định cởi mở hơn để quỹ đó sống được và phát triển.

Lấy kinh nghiệm từ các nước, bà Nhã Quyên cho biết Hàn Quốc triển khai quỹ Korea Fund of Funds (KFoF) từ năm 2005 với mục tiêu cấp nguồn tài chính ổn định cho các quỹ đầu tư mạo hiểm và rất thành công. Trên thế giới, các quỹ quốc gia hoặc sẽ cấp vốn cho các quỹ đầu tư của tư nhân, hoặc cấp vốn đầu tư trực tiếp cho doanh nghiệp, có thể ở dạng quỹ đối ứng hay vốn mồi. Điều này không chỉ có lợi cho doanh nghiệp, mà còn giúp phát triển vùng và cân bằng kinh tế. Cụ thể, quỹ quốc gia hay vùng sẽ định hướng phân bổ vốn hợp lý, hỗ trợ doanh nghiệp đổi mới ở nhiều địa phương, thúc đẩy tăng trưởng đồng đều, giảm thiểu “tụ điểm” vốn tại thành phố lớn.

“Hiện dòng quỹ đầu tư quốc gia giúp thúc đẩy đổi mới sáng tạo và thương mại hóa được nhiều nước triển khai rất thành công như tại Hàn Quốc, Singapore, Israel, Mỹ, Ấn Độ, châu Âu, Trung Quốc… Đó là mô hình quỹ đầu tư quốc gia đóng vai trò là “quỹ mẹ”, là “đòn bẩy” đưa hệ sinh thái đổi mới của họ lên tầm quốc tế. Các quỹ tập trung không chỉ trong giai đoạn khởi nghiệp mà còn hỗ trợ các doanh nghiệp đang tăng trưởng mạnh, giúp ý tưởng thực sự ra thị trường và được quốc tế hóa”, bà Quyên nói.

Khi nguồn vốn nhà nước được quản lý một cách chuyên nghiệp, minh bạch sẽ nhanh chóng kéo theo vốn đầu tư tư nhân quốc tế cùng đổ bộ, tạo thành mạng lưới hợp tác toàn diện. Tuy nhiên, bà Nhã Quyên lưu ý: Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia chỉ hiệu quả khi gắn chặt vào hệ sinh thái hỗ trợ khởi nghiệp. Định hướng của Chính phủ cũng tập trung khu vực này. Nên có thể hiểu nôm na quỹ này là “nhiên liệu” và hệ sinh thái là “động cơ”. Nếu nhiên liệu không đồng bộ với động cơ, không tương thích với mạng lưới ươm tạo, tăng tốc, cố vấn, không gian làm việc, dịch vụ pháp lý và hạ tầng nghiên cứu và phát triển, thì nhiên liệu sẽ “kẹt” ngay tại khâu giải ngân, khó chuyển hóa thành tăng trưởng thực. Thứ hai, quản trị minh bạch sẽ giảm rủi ro tràn lan. Muốn vậy, phải có quy trình xét duyệt, đánh giá và công bố minh bạch, tránh đầu tư theo phong trào, thiếu giám sát. Thứ ba, cần tách bạch vai trò nhà nước và tư nhân trong quỹ này. Nhà nước chỉ nên đóng vai trò “nhạc trưởng”, không can thiệp quá sâu các quyết định đầu tư chi tiết. Cần lắng nghe nhiều phía: doanh nghiệp, nhà đầu tư, trường đại học, chuyên gia vùng miền… đảm bảo sự đồng thuận, phù hợp thực tế VN.

“Quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia không thể đứng một mình, mà phải được kiến thiết như một bộ phận trung tâm của chuỗi giá trị hỗ trợ đổi mới sáng tạo. Làm thế nào để đảm bảo nguồn vốn thực sự bùng nổ thành sản phẩm, doanh thu và tác động kinh tế – xã hội bền vững”, bà Nhã Quyên khuyến nghị.