TA.LE – Thiết kế lấy con người làm trung tâm – Tạp chí Kiến trúc Việt Nam

Trong bối cảnh Việt Nam hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050, ngành xây dựng đang chịu áp lực lớn trong việc giảm phát thải khí nhà kính, không chỉ trong giai đoạn thi công mà trong suốt vòng đời vận hành của công trình. Các công trình xây dựng ở Việt Nam chiếm đến gần 40% lượng khí thải cacbon, nhưng khi nói đến kiến trúc, chúng ta vẫn chỉ thường tập trung chủ yếu vào sản phẩm cuối cùng. TA.LE, một công ty kiến trúc tại Singapore với dự định tiến sang Việt Nam, đã tiếp cận thách thức này bằng phương pháp thiết kế toàn diện và thân thiện với môi trường. Từ việc lựa chọn vật liệu xây dựng tiết kiệm năng lượng, áp dụng phương pháp xây dựng bền vững, ít tác động, đến tích hợp thông gió tự nhiên, TA.LE nhìn nhận một cách tổng thể về hiệu suất môi trường. Tạp chí Kiến trúc Việt Nam đã có buổi phỏng vấn với KTS Lionel Leow – Đồng sáng lập kiêm Kiến trúc sư chính của TA.LE – về những định hướng, kế hoạch của TA.LE khi gia nhập thị trường xây dựng Việt Nam. Xin giới thiệu tới bạn đọc.

PV: Xin chào ông Lionel Leow, được biết TA.LE đang có dự định tiến sang Việt Nam, với phương pháp thiết kế toàn diện và thân thiện với môi trường. Vậy, theo ông, Công ty sẽ có những lợi thế gì và phải đối mặt với những thách thức nào khi tiếp cận thị trường Việt Nam?

KTS Lionel Leow: Việt Nam là một thị trường giàu tiềm năng với định hướng phát triển xanh rõ rệt hướng tới mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050. Đây cũng là triết lý mà TA.LE theo đuổi nên chúng tôi có nhiều lợi thế khi mang kinh nghiệm thiết kế bền vững cho khí hậu nhiệt đới Đông Nam Á vào Việt Nam. Các giải pháp như trần cao, thông gió tự nhiên và che nắng hiệu quả hoàn toàn có thể áp dụng trực tiếp tại đây.

Chúng tôi đặc biệt ấn tượng với di sản vật liệu địa phương như là tre. Tre là một chất liệu tái tạo, linh hoạt và phù hợp với định hướng thích ứng biến đổi khí hậu mà TA.LE đã ứng dụng nhiều năm qua.

Tuy nhiên, thách thức lớn nằm ở việc cải tạo các công trình cũ vốn chưa được xây dựng theo tư duy bền vững. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ với chủ đầu tư để chứng minh giá trị thực tiễn của việc nâng cấp, bắt đầu bằng những giải pháp khả thi như phủ xanh mặt đứng, tăng cường lớp cách nhiệt hay cải tạo hệ thống mặt tiền. Những bước đi này không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng mà còn nâng cao chất lượng sống lâu dài cho cư dân.

PV: Trong bối cảnh biến đổi khí hậu diễn biến phức tạp, Ngành Kiến trúc Xây dựng Việt Nam đang có những bước chuyển biến để hướng tới sự bền vững, vậy với kinh nghiệm của mình, ông sẽ tiếp cận xu hướng thiết kế bền vững như thế nào?

KTS Lionel Leow: Việt Nam là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu. Người Việt phải hứng chịu nhiệt độ tăng cao và những cơn giông bão với cường độ lớn hơn, dày đặc hơn như bão Kajiki. Nguy cơ ngập lụt cũng ngày một cao ở các đô thị lớn và tình trạng này lại trầm trọng hơn bởi môi trường xây dựng hiện tại. Trong bối cảnh này, ngảnh kiến trúc đóng vai trò then chốt vì gần 40% lượng phát thải carbon đến từ các công trình xây dựng. Đây chính là lĩnh vực mà TA.LE có thể đóng góp với kinh nghiệm về kiến trúc xanh bền vững.

Chúng tôi chọn tư duy kinh tế tuần hoàn làm nền tảng. Điều đó có nghĩa là ưu tiên tái sử dụng để giảm chất thải từ quá trình phá dỡ và đồng thời khai thác những vật liệu mới ít khí carbon hơn, chẳng hạn như gỗ nhân tạo, gạch tái chế từ nhựa PET hay thậm chí là đũa tre đã qua sử dụng. Một ví dụ điển hình là dự án CDL Eco Train ở Singapore, nơi chúng tôi “hồi sinh” một toa tàu điện cũ và biến nó thành không gian học tập vận hành bằng năng lượng tái tạo.

Song song với việc giảm phát thải trong giai đoạn xây dựng, chúng tôi cũng chú trọng việc giảm khí phát thải trong suốt vòng đời vận hành của công trình. Để làm được điều đó, chúng tôi kết hợp hài hòa giữa giải pháp thụ động và chủ động. Giải pháp thụ động bao gồm thông gió tự nhiên, trần cao và hệ thống che nắng hợp lý. Trong khi đó, giải pháp chủ động là ứng dụng công nghệ như pin năng lượng mặt trời để tận dụng nguồn năng lượng tái tạo.

Một minh chứng rõ ràng cho cách tiếp cận này chính là Học viện Phát triển Bền vững Singapore (Singapore Sustainability Academy Annex). Công trình được thiết kế như một tòa nhà năng lượng dương sản xuất nhiều điện hơn mức tiêu thụ. Chúng tôi đã tích hợp tường xanh, hệ thống chắn nắng và điều hòa chạy bằng năng lượng mặt trời. Nhờ vậy, công trình vừa tiết kiệm năng lượng và giảm khí thải vừa mang lại sự thoải mái cho người sử dụng, đồng thời thể hiện rõ triết lý “bền vững từ trong ra ngoài” mà TA.LE kiên trì theo đuổi.

PV: Thuật ngữ glocalization (kết hợp của toàn cầu hóa và địa phương hóa) đã xuất hiện trong ngành kiến trúc và xây dựng, ông sẽ kết hợp như thế nào giữa những tiến bộ khoa học công nghệ thế giới với văn hóa và khí hậu của Việt Nam?

KTS Lionel Leow: Triết lý thiết kế lấy con người làm trung tâm của TA.LE chính là nền tảng cho “glocalization”. Mỗi dự án phải phản ánh rõ bối cảnh văn hóa, khí hậu và lối sống của cộng đồng nơi nó hiện diện. Không có công thức chung cho mọi quốc gia hay mọi công trình, mà cần một sự kết hợp tinh tế giữa kỹ thuật, công nghệ hiện đại và trí tuệ địa phương.

Tại Việt Nam, điều này đồng nghĩa với việc tạo ra những công trình vừa thích ứng với khí hậu nhiệt đới, vừa tôn vinh giá trị văn hóa và nhu cầu riêng của người dân. Một ví dụ rõ nét là mong muốn được kết nối nhiều hơn với thiên nhiên trong các đô thị lớn như Hà Nội hay TP. Hồ Chí Minh. Chúng tôi đáp ứng nhu cầu đó bằng thiết kế ưa sinh học (biophilic design), đưa ánh sáng tự nhiên, cây xanh và các đường nét hữu cơ vào không gian sống để giúp giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tinh thần. Ở tòa nhà văn phòng Trung tâm Bắc Âu (Nordic European Centre) tại Singapore, chúng tôi đã sử dụng cây xanh cùng vật liệu tự nhiên như gỗ sồi trắng và gỗ bần để tạo một không gian yên tĩnh, mang tính “phục hồi” giữa khu thương mại sầm uất.

Song song với việc gìn giữ yếu tố văn hóa và con người, chúng tôi cũng chú trọng tích hợp công nghệ tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả năng lượng và giảm khí phát thải. Những giải pháp như pin mặt trời, hệ thống làm mát thông minh, sơn phản xạ nhiệt hay sàn cao su tái chế từ bóng tennis đã được ứng dụng. Nhờ đó, công trình vừa bền vững về môi trường vừa mang đậm bản sắc địa phương.

PV: Được biết Singapore rất thành công trong việc cung cấp nhà ở chất lượng cao, giá cả phải chăng và bền vững cho người dân Singapore có thu nhập trung bình và thấp, Việt Nam cũng đang phát triển mô hình nhà ở tương tự (nhà ở xã hội). Ông có thể chia sẻ kinh nghiệm trong việc lựa chọn vật liệu và phương pháp thi công để vừa đảm bảo chất lượng công trình, vừa phù hợp với điều kiện tài chính thực tế của Việt Nam và đồng thời đáp ứng mục tiêu tiết kiệm năng lượng?

KTS Lionel Leow: Tại TA.LE, chúng tôi luôn áp dụng nguyên tắc thiết kế bền vững cho mọi dự án, từ nhà ở đến không gian công cộng. Về vật liệu, ưu tiên hàng đầu là những giải pháp khéo léo như sử dụng vật liệu tái chế có nguồn gốc địa phương nhằm giảm chi phí ban đầu và lựa chọn các vật liệu bền để hạn chế chi phí bảo trì lâu dài. Việc tái sử dụng vật liệu hiện hữu cũng mang lại hiệu quả rõ rệt. Chẳng hạn, trong dự án cải tạo City Square Mall, trung tâm thương mại xanh đầu tiên của Singapore, chúng tôi đã biến lan can gỗ cũ thành những băng ghế mới để tiết kiệm chi phí và giữ gìn “giá trị xanh” của công trình.

Về hiệu suất năng lượng, thiết kế thụ động được xem là chiến lược cốt lõi và cũng là giải pháp tiết kiệm chi phí nhất. Các yếu tố như thông gió chéo tự nhiên và hệ thống che nắng giúp giảm sự phụ thuộc vào máy lạnh để điều hòa không khí. Những giải pháp này bảo đảm tính khả thi về tài chính cho cả chủ đầu tư lẫn cư dân Việt Nam và nâng cao chất lượng sống hằng ngày.

PV: Cuối cùng, ông có thể chia sẻ cho độc giả các dự án trong tương lai của ông và TA.LE tại Việt Nam.

KTS Lionel Leow: Việt Nam đang đặt trọng tâm vào kiến trúc xanh và TA.LE rất mong được góp phần vào mục tiêu quốc gia này. Chúng tôi hướng tới những dự án mang lại giá trị lâu dài cho cả con người và môi trường, từ không gian công cộng, công trình thương mại cho đến nhà ở tư nhân.

Cách tiếp cận của chúng tôi bắt đầu từ sự hợp tác chặt chẽ với các kiến trúc sư, nhà cung cấp và nghệ nhân địa phương. Nhờ đó, các thiết kế không chỉ đảm bảo yếu tố bền vững mà còn hòa quyện với văn hóa và nhu cầu của người Việt. Mục tiêu cuối cùng là tạo những không gian thân thiện với môi trường, đậm đà bản sắc địa phương, đáp ứng nhu cầu thực tiễn và đóng góp vào hành trình Net Zero 2050 của Việt Nam.

Về KTS Lionel Leow

Ông Lionel Leow là Đồng sáng lập kiêm Kiến trúc sư chính của TA.LE, một công ty thiết kế tại Singapore chuyên cung cấp dịch vụ tư vấn về kiến trúc và nội thất, với định hướng thân thiện với môi trường. Trong vai trò lãnh đạo, ông Lionel biến những ý tưởng phức tạp và sáng tạo thành những không gian ấn tượng, đồng thời đảm bảo yếu tố công năng và tính bền vững. Phương pháp thiết kế của ông luôn tích hợp yếu tố phát triển bền vững ở mọi giai đoạn, bảo đảm mỗi dự án đều mang lại giá trị tích cực cho cả môi trường và cộng đồng.

Các dự án tiêu biểu của ông Lionel bao gồm Nhà ga 1 tại Sân bay Changi, Trung tâm Bắc Âu cho Capitaland, chuỗi công viên giải trí SuperPark tại Malaysia và Thái Lan, cùng nhiều biệt thự tư nhân và cửa hàng sang trọng tại Singapore. Dưới sự dẫn dắt của ông, TA.LE đã nhận nhiều giải thưởng, trong đó có Giải thưởng Thiết kế Xuất sắc Singapore (SG Mark) vào các năm 2018, 2019, và được vinh danh trong chuyên mục SGBCommunity Spotlight của Hội đồng Công trình Xanh Singapore (SGBC) nhờ cam kết mạnh mẽ với thiết kế bền vững. 

Về CDL Eco Train:

CDL Eco Train là một toa tàu cũ được “hồi sinh” thành không gian trưng bày và học tập về phát triển bền vững. Thay vì phá dỡ, dự án giữ nguyên cấu trúc, giúp tiết kiệm vật liệu và giảm khí phát thải carbon. Đặt trong khu vườn của trung tâm thuơng mại City Square Mall, công trình nổi bật như một “bảng thông tin” giới thiệu các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) và thu hút sự chú ý của cộng đồng.

Công trình hướng tới tiêu chuẩn cân bằng năng lượng với hệ thống pin mặt trời kết nối nền tảng theo dõi năng lượng theo thời gian thực. Toa tàu được phủ lớp sơn phản xạ nhiệt thân thiện môi trường, trong khi lối đi và sàn ngoại thất làm từ cao su tái chế của giày và bóng tennis cũ.

Bên trong, không gian trưng bày tận dụng ánh sáng tự nhiên nhờ giữ lại cửa sổ và cửa tàu nguyên bản. Vật liệu cũng được lựa chọn kỹ lưỡng: trần và bảng hiệu bằng tấm Unistrate làm từ sợi gỗ tái chế, còn sàn làm từ cao su tự nhiên có nguồn gốc bền vững.

Về Singapore Sustainability Academy Annex (SSA Annex)

Singapore Sustainability Academy Annex được TA.LE thiết kế như một không gian hợp tác thúc đẩy hành động vì môi trường và khí hậu, kết nối cộng đồng, khu vực tư nhân và nhà nước.

Công trình áp dụng nhiều giải pháp bền vững: kết cấu gỗ ép ít carbon, không gian cao thoáng tăng cường thông gió, tường phủ xanh và kính cách nhiệt. Trên mái, hệ thống pin mặt trời cung cấp năng lượng cho điều hòa và hệ thống đèn; bên trong, việc kết hợp quạt trần và điều hòa giúp tòa nhà đạt chuẩn năng lượng dương.

Vật liệu được chọn theo hướng bền vững, bao gồm gạch “poliber” làm từ chai nhựa PET và trấu, thảm tái chế từ vật liệu bỏ đi, cùng hệ thống chắn nắng bằng tre.

Là không gian hợp tác cho bảo vệ môi trường, SSA Annex càng có ý nghĩa hơn khi chính bản thân công trình đã được xây dựng theo hướng xanh và bền vững.

PV